Medycyna w starożytnym Rzymie. Medycyna starożytna była bardzo intrygująca. Z jednej strony znalezione instrumenty medyczne z tamtych czasów pokazują zaawansowany jej poziom, z drugiej zaś brak wiedzy na temat higieny prowadził do dużej śmiertelności, co z kolei sprzyjało rozpowszechnianiu się wiary w pomoc pochodzącą od bogów Starożytne ateny, sparta, rzym. Test zawiera pytania ze starożytnej Grecji i Rzymu. Pytania o Ateny, Spartę i rzym. Obszerny test z historii. Ilość pytań: 77 Rozwiązywany: 17124 razy. Rozwiąż test Pobierz PDF Fiszki Powtórzenie Nauka. Cywilizacje starożytne stanowiły zwykle przestrzeń, w której społeczeństwa kształtowały i rozwijały swe kultury. Przejawiało się to między innymi w wytworach kultury materialnej (literaturze, architekturze, ikonografii). Bogactwo kultury materialnej jak również niematerialnej stanowiła starożytna Grecja. Zaktualizowano 03 września 2018 r. Tyran – znany również jako basileus lub król – w starożytnej Grecji oznaczał coś innego niż nasza współczesna koncepcja tyrana jako po prostu okrutnego i opresyjnego despoty. Tyran był niewiele więcej niż autokratą lub przywódcą, który obalił istniejący reżim greckiej polis i dlatego Starożytny Rzym. Rozdział 9. Sztuka Palmyry. Nauki humanistyczne i sztuka; Sztuka basenu Morza Śródziemnego w starożytności; Część 5: Starożytna Grecja. Długo zbierałam się do odświeżenia tej serii i mam nadzieję, że spodoba się Wam forma, w jakiej tym razem chcę przejść z Wami przez historię makijażu.Za sprawą książki "Face Paint: the Story of Makeup" Lisy Eldridge temat historii makijażu stał się niezwykle popularny. LP73IL. Starożytność (4 tys. - 476 Pytania z zakresu starożytności - Grecja, Rzym, powstanie pisma, najważniejsze daty, postaci historyczne, wierzenia, ustroje, miejsca. Test i powtórzenie wiadomości Zadanie patrycja102008Starożytny Rzym i starożytna Grecja ;P Potrzebne mi są wszystkie informacje o starożytnym Rzymie i starożytnej Grecji. Bardzo ważne;P To pytanie ma już najlepszą odpowiedź, jeśli znasz lepszą możesz ją dodać Nika8w I STAROŻYTNA GRECJA1. Początki starożytnej Grecji (doba cywilizacji minojskiej i mykeńskiej):a). Naturalne warunki i zajęcia starożytnych Rozwój cywilizacji i kultury krteńskiej (zwanej także minojską).c). Rozkwit kultury achajskiej (zwanej także mykeńską).d). Rodzaje greckich państw (polis).a). Naturalne warunki i zajęcia starożytnych Greków:- obszar zaliczany do Grecji właściwej: południowo - wschodnia Europa, basen Morza Śródziemnego, Półwysep Bałkański, także wyspy na Morzu Egejskim,- obszary głównie górzyste, pełne dolin; klimat tzw. śródziemnomorski, charakteryzujący się gorącym latem i łagodną zimą, uprawiano zboża, drzewka oliwkowe, winorośl; hodowano owce i kozy, łowiono ryby, handlowano drogą morską, odbywała się także sprzedaż przybrzeżna; niewielka ilość bogactw naturalnych (srebro i żelazo, glinka ceramiczna).b). Rozwój cywilizacji i kultury krteńskiej (zwanej także minojską):Pierwsze ludy greckie zasiedliły Kretę, cywilizacja, która tam powstała była najstarszą w basenie Morza Egejskiego, narodziła się ona na przełomie IV i III tysiąclecia p. n. e. Nazwa owej kultury wiąże się z miejscem jej powstania bądź z imieniem panującego na Krecie władcy - Minosa, za czasów którego nastąpił rozkwit państwowości (od do 1500r. Także pojawiało się określenie - "kultura pałacowa". Minos rezydował we wspaniałym pałacu w Knossos, który posiadał pierwszą instalację wodno - kanalizacyjną, był bogato zdobiony malowidłami, nastąpił tam także rozwój ceramiki. Kreta słynęła ze swego bogactwa, ponieważ leżała na szlakach handlowych. Kreteńczycy zajmowali się żeglarstwem, stworzyli cywilizację piśmienną (pismo linearne A), byli pokojowo nastawieni, nie dokonywali podbojów innych kultur. Ok. 1500 r. podbili ich Rozkwit kultury achajskiej (zwanej także mykeńską):Plemiona indoeuropejskie, do których należeli m. in. Achajowie przybyły z północy, z nad Dunaju do basenu Morza Śródziemnego. Podbiły miejscowe plemiona o małoazjatyckim rodowodzie. Achajowie opanowali Peloponez (ok. 3000 do 2000 r. Za centrum swojego państewka obrali sobie Mykeny. Utworzyli oni zorganizowane państwo o ustroju monarchicznym (na czele stał król, który jednocześnie sprawował funkcje wodza) z podzielonym na klasy społeczeństwem (klasa dworska, wojowników, kupców, rzemieślników, rolników i niewolników). Stworzyli pismo linearne typu B, które udało się rozszyfrować w 1953 roku. W przeciwieństwie do ich poprzedników, Achajowie byli narodem wojowniczym. Budowali grobowce z kopułą (np. grób Agamemnona), obwarowano miasta (mur obronny Lwia Brama). Nadal rozwijali obróbkę ceramiki. Ok. 2000 do 1000 r. p. n. e. zostali podbici przez koczownicze plemiona Dorów z Półwyspu Rodzaje greckich państw (polis):Terminem "polis" określano charakterystyczne dla starożytnej Grecji państwa - miasta, których specyfika geopolityczna zależna była od górzystego ukształtowania terenu. Na polis składało się miasto oraz jego prowincje. Miasta tak się kształtowały, by mieć swoją niezależność początku tworzenia się greckich państw powszechną formą władzy była monarchia (rządził król), następnie z biegiem upływu lat na znaczeniu zyskiwała tzw. Rada Starszych, w której zaczęli zasiadać najbogatsi arystokraci, system monarchii przekształcił się w ustrój oligarchiczny (władze sprawowała grupa arystokratów). System ten jednak był często obalany przez ambitne jednostki nazywane tyranami (tyrania). Wreszcie zaczęły powstawać demokratyczne polis, w których władza należała do polis: liczyło często kilka tysięcy obywateli, życie polityczne rozgrywało się na rynku, czyli tzw. agorze, gdzie spotykali się mieszkańcy, by podejmować istotne dla polis decyzje. Największą bronią dla Greków było słowa, dlatego wykształciła się grupa mówców tzw. demagogów (świetnie umieli przemawiać).2. Starożytna Sparta (Lakonia - Dorowie)a). Struktury społeczne Ustrój polityczny Struktury społeczne Sparty:W Sparcie prawa posiadali wszyscy mieszkańcy, którzy mieli ziemię, ale na niej nie pracowali, oni to zasługiwali na miano Spartiatów i stanowili najmniej liczną grupę. Spartanie aktywnie uczestniczyli w życiu politycznym kraju, chętni byli do odbycia służby wojskowej. Do trzydziestego roku życia, począwszy od ukończenia siedmiu lat mogli być werbowani do koszar. Po ukończeniu 30 roku musieli zawierać związki małżeńskie. Nie dziedziczono tam ziemi po Spartanami wyróżniano helotów, którzy nie posiadali żadnych praw i byli zwykłymi chłopami uprawiającymi ziemię Spartiatów, należeli do państwa. Stanowili oni najliczniejszą grupę zamieszkującą starożytną Spartę. Swym panom winni byli oddawać 50 procent plonu. Periojkowie zaś to była grupa ludzi w starożytnej Sparcie, która cieszyła się wolnością osobistą, do nich należała decyzja dotycząca miejsca ich przebywania czy wychowania. Głównie zajmowali się handlem, ale nie mieli żadnych praw politycznych. Walczyli w momentach zagrożenia Ustrój polityczny starożytnej Sparcie panowała monarchia, na czele państwa stało dwóch władców pochodzących z dwóch różnych dynastii. Jeden z królów był wodzem i rządził w okresie wojny, zaś drugi kierował państwem w sprawach pokojowych. Królowie podejmowali także decyzje związane z działalnością sądownictwa, m. in. zabierali głos w kwestiach spadkowych i sprawy dotyczących organy polityczne:W Sparcie dużą władzę miała Geruzja, czyli tzw. Rada Starszych, w której zasiadali dwaj władcy i 28 gerontów (powyżej 60 roku życia). Starsi byli doświadczeni, mieli wiedzę, wspierali dowódców wojsk, czuwali nad sprawami religijnymi kraju, a także doradzali władcom było to Zgromadzenie Ludowe Spartiatów, na posiedzeniach którego wybierano urzędników, a także Starszych do Geruzji. Wpływali oni na państwo poprzez głosowanie nad różnymi ustawami. Głos oddawało się krzycząc. Zgromadzenie zbierało się raz na - było to pięciu wybieranych na rok urzędników, którzy zajmowali się kierowaniem państwem, nadzorem podatkowym. Była to władza wykonawcza. Poprzednie dwie instytucje pełniły rolę władzy Demokracja ateńska:a). Początki ustroju demokratycznego w Charakterystyka ateńskiej Początki ustroju demokratycznego w Atenach:Pireus był to port morski należący do Aten, który połączony był z miastem za pomocą tzw. Długich Murów. Ponadto było to bogate polis ze złożami srebra i miedzi. W początkach istnienia państwowości ateńskiej panował tam ustrój najpierw monarchiczny, tyrania, oligarchia. Rządząca arystokracja gromadziła się w radę zwaną aeropagiem, która miała posiedzenia na górze Aresa (też Aeropagu). W aeropagu zasiadali tzw. byli archontowie (urzędnicy, było ich 9).Kalendarium ważnych wydarzeń:621 r. - pierwsze spisanie greckich praw, dokonuje tego archont Drakon, który jednocześnie tworzy bardzo surowe prawo: np. dłużnicy za karę tracą r. - kolejny urzędnik niejaki Solon obala drugie prawo Drakona, dokonuje wykupu zadłużonych Ateńczyków. Chłopi otrzymują wolność. Dzieli społeczeństwo na cztery grupy w zależności od dochodów. Zgromadzenie Ludowe składa się z przedstawicieli wszystkich czterech grup. Ograniczona zostaj władza - 507 r. - reformy Kleistenesa: obywatelem jest już mężczyzna od 18 roku życia, inny podział administracyjny na tzw. demy (gminy i osady), Attykę podzielono na Ateny, Wybrzeże i Śródlądzie. Powstała Rada Pięciuset sprawująca władzę wykonawczą, a także urząd 10 strategów. Władzę ustawodawczą posiadało Zgromadzenie Ludowe (Eklezja), na którym zbierali się wszyscy obywatele, którzy mogli decydować o losach polis, wybierano tam także urzędników. Panowała powszechna wolność słowa, uczestnikom zebrań wypłacano diety. Wprowadzono także tzw. sąd skorupkowy (ostracyzm) - każdy obywatel raz w roku miał prawo na skorupce napisać nazwisko obywatela, który według niego zagrażał państwu. Ten, który został wytypowany większością głosów, musiał się udać na 10 lat wygnania, ale nie tracił on praw i w. - 429 p. n. e.) - rządy Peryklesa i największy rozkwit ateńskiej demokracji. Utworzono definicję obywatela Aten, który musiał posiadać rodziców Ateńczyków i mieć skończone 18 lat. Zgromadzenie Ludowe pełniło władzę ustawodawczą, zbierało się kilkadziesiąt razy w ciągu roku, mogło w nim brać maksymalnie od 8 do 10 tysięcy obywateli, podejmowali oni istotne decyzje dotyczące państwa (o pokoju i wojnie, poselstwie, prawie, podatkach, sądownictwie, urzędach, nadawano także obywatelstwo). Obowiązywały diety. Spośród obywateli na rok wybierano Radę Pięciuset, często obradowali jej członkowie podzieleni na grupy po 10 osób, w ich posiadaniu były klucze do skarbców i świątyń. Zajmowali się kontrolą wydatków państwa i decyzji podjętych prze eklezję. Prytanowie - byli to stali urzędnicy, którzy sprawowali nadzór nad przyjmowaniem poselstw i polityką polis. Za czasów Peryklesa urzędnicy otrzymywali pensje. Dowódców wojskowych nazywano Kolonizacja grecka i wojny:a). Przyczyny i przebieg wielkiej greckiej Konflikty i wojny Greków z Persami w V w. p. n. Wojna Przyczyny i przebieg wielkiej greckiej kolonizacji:Plemiona greckie zdecydowały się na podbój innych terenów i na zakładanie helleńskich kolonii, ponieważ zaczęło brakować ziem dla ludności greckiej, nie było także surowców mineralnych. Wielka kolonizacja Greków trwała między VIII a VI w. p. n. e. Grecka kolonizacja dosięgła takich terenów jak: miasta południowej Italii (Kroton, Tarent, Neapol), tereny Sycylii, południowej Francji i Hiszpanii. Dzięki kolonizacji zwiększyły się dochody greckich polis, oczywiście powiększeniu uległo także terytorium, upowszechniła się w koloniach grecka kultura, język i ustroje polityczne. Grecy podbijali ziemię, na których były surowce. Rozwinął się znacznie handel, żeglarstwo, technika. Poznano wnikliwiej basen Morza Konflikty i wojny Greków z Persami w V w. p. n. VI w. p. n. e. rozpoczynają się podboje Persów, którzy pragną przesunąć swoje terytoria na zachód, a także dążą do zjednoczenia wszystkich plemion perskich i irańskich. Persja to państwo, które podzielone było na okręgi, tzw. satrapie, na jej czele każdego okręgu stał Satrapa dysponujący nieograniczoną władzą, podległy był on jedynie królowi. Persowie żądali, by greckie kolonie w Azji Mniejszej płaciły r. p. n. e. - powstanie jońskie przeciw Persom w koloniach Azji Mniejszej, na jego czele stanął tyran r. - Persowie rozpoczynają wyprawę przeciw Atenom, przez Trację wkraczają do Macedonii, którą r. - wielka bitwa pod Maratonem, dowodził Grekami Militiades, zaś Persami Mardoniusz. Zwyciężyli r. - następcą po zmarłym Dariuszu, perskim królu, zostaj Kserkses, który nie rezygnuje z wojny z r. - zostaje utworzony tzw. "związek helleński", na który składają się greckie miasta sprzeciwiające się r. - słynna bitwa pod Termopilami, król spartański Leonidas stoi na czele wojsk greckich, które ponoszą klęskę. Bitwa pod Salaminą perska flota zaatakowała grecką pod dowództwem Temistoklesa. Odwrót żeglugi perskiej r. - w bitwie pod Platejami Grecy znowu pokonują wojska - powstanie Związku Morskiego, w którym główną rolę odgrywały Ateny, zbierające fundusze, decydujące o wojskach. Celem związku była walka z wojskami r. - trwające ok. 50 lata wojny z Persami kończą się podpisaniem Wojna peloponeska:Główną przyczyną tzw. wojny peloponeskiej jest wzrastająca potęga ateńskiego polis. Stoczono ją o hegemonię w Helladzie, przeciwnikami były Ateny i Sparta. Najdłuższa i najbardziej krwawa wojna toczona była w latach 431 - 404 p. n. e. Wojska spartańskie zaczęły pustoszyć terytorium Attyki, skąd ludność ucieka do Aten. Tam wzrasta nagle liczba ludności, szerzą się choroby i zarazy. W 405 r. p. n. e. skapitulowały Ateny, władze których zgodziły się na likwidację floty (mogli mieć jedynie 20 okrętów), zniszczenie Wielkich Murów (mury obronne), wprowadzenie rządów 30 tyranów. Ateny upadają, w siłę wzrasta Sparta. Wszystko to opisał Monarchia macedońska za panowania Aleksandra Wielkiego:a). Macedonia Filipa Podboje Aleksandra Znaczenie kultury Macedonia Filipa II:Macedonia to kraj leżący w północno - wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego. Jej stolicą było miasto Pella. Początkowo podlegała Tebom, później była zajęta przez plemiona perskie. Prawdopodobnie założycielami tego państwa były plemiona pochodzenia greckiego i trackiego. Około V w. p. n. e. Macedonia uwolniła się spod panowania perskiego i rozpoczęło się tworzenie właściwej macedońskiej - 336 r. - okres panowania w Macedonii Filipa II, który przyczynia się do rozbudowy państwa, podział kraju na okręgi, reformie podlega także armia macedońska, formowana na wzór grecki i perski, granice zostają umocnione na wypadek najazdu wrogów (plemion trackich). Filip II marzył o podbiciu całej Grecji, zaczął więc od pobliskich kolonii na wybrzeżu r. - przełomowa bitwa pod Cheroneją. Macedończycy wygrywają z wojskami ateńskimi. Następnym zamiarem Filipa II jest podbój Podboje Aleksandra Macedońskiego:336 - 323 r. p. n. e. - lata panowania Aleksandra III Wielkiego w Macedonii, zwanego też Macedońskim. Następca po zamordowanym Filipie r. - powstanie tzw. Związku Korynckiego, do którego nie należała jedynie r. - pierwsza wyprawa Aleksandra Wielkiego na Persów, wojska po przekroczeniu cieśniny Hellespont docierają pod Granikos, zwycięstwo Macedonii pozwoliło na zajęcie Azji Mniejszej. Aleksander wyrusza do Syrii, Palestyny i Egiptu, aby je r. - zwycięstwo nad Persami pod r. - wojska macedońskie wkraczają do Palestyny i r. - bitwa pod Gaugamelą, zwycięstwo wojsk Aleksandra - 317 r. - podbój Babilonii i wędrówka do r. - data śmierci Aleksandra Znaczenie kultury hellenistycznej:Epoką hellenistyczną nazwano okres po śmierci Aleksandra Wielkiego, gdyż podbita Grecja nadal przodowała w kulturze. Wielkie państwo stworzone przez Aleksandra zostało podzielone między macedońskich przywódców. III w. stał się więc okresem potężnych wojen, w wyniku których doszło do podziału imperium Aleksandra Macedońskiego na trzy monarchie. Egipt stał się ponownie oddzielnym państwem, w którym władza należała do dynastii Ptolemeuszów. Syrią rządzili Seleucydowie, a nad Macedonią pieczę sprawowała dynastia Antygonidów. Pozostałe kraje z czasem stawały się podległymi wobec trzech wielkich podbojom Aleksandra III Wielkiego kultura grecka i język Greków dotarły do azjatyckich krain. Władcy hellenistyczni uwielbiali jednak bardziej orientalny przepych, rozbudowane urzędy i armię, otaczali się także ogromną liczbą kapłanów. Wielu władców uznawało się za bogów, którym obywatele musieli oddawać cześć (jak to było na we wschodnich krajach). Takie sprawowanie rządów różniło się znacznie od demokratycznych greckich polis. Mimo to doszło do wzajemnego przenikania się kultury orientalnej z grecką, zjawisko to nazywano kulturą Kultura i sztuka starożytnej Grecji:a). Rzeźbiarstwo i rzemiosło Grecki Rzeźbiarstwo i rzemiosło ceramiczne:Rzeźbiono głównie z brązu i marmuru, tworzono wizerunki bogów i ludzi ujmowanych w ruchu ("Dyskobol"), postacie w większości były nagie bądź skąpo przywdziane (chodziło o ukazanie piękna ludzkiego ciała), rzeźby zdobiły świątynie (Panteon w Atenach - dzieła Fidiasza). Na naczyniach widniały ozdoby fauniczne i florystyczne, a także pojawiały się ludzkie postacie. Niekiedy na naczyniach utrwalano mityczne motywy. Rozpowszechniły się dwa style zdobnicze naczyń: czarno - figurowe i czerwono - Architektura:Już w VI w. p. n. e. budowano świątynie podłużne, a także z przedsionkiem. Głównie budowano z kamienia, ale pojawiła się także cegła. Budowle były udekorowane. Decydujące w architekturze greckiej były trzy porządki: dorycki, joński i Filozofia:Termin filozofia znaczył tyle co "umiłowanie mądrości", to określenie wywodzi się z języka greckiego. Nauka ta zajmowała się próbą określenia istoty świata i miejsca ludzi na ziemi. Rozwój filozofii przypadł na wiek V i IV p. n. e. Pojawiły się wówczas znaczące kierunki filozoficzne, takie jak: epikureizm - według którego gwarantem szczęścia jest przyjemność, czyli brak cierpień ("carpe diem"), cynizm - odrzucenie wszelkich autorytetów i ideałów powszechnie tolerowanych, stoicyzm - racjonalne zachowywanie spokoju ducha i opanowania emocjonalnego w chwilach smutku i Grecki teatr:Teatr narodził się z obchodów religijnych ku czci boga winnej latorośli Dionizosa (Bachusa). W VI w. p. n. e. z chóru wyłonił się tzw. Koryfeusz, przewodnik, który prowadził dialog ze śpiewakami. Pierwszego aktora do wprowadził Tespis, wówczas wykształcił się pierwszy dramat. Największymi greckimi dramatopisarzami byli: Ajschylos i Sofokles. Teatry objazdowe (VI w. p. n. e.), później teatry klasyczne (V w. p. n. e.) przekształciły się w teatry hellenistyczne i grecko - Literatura:Grecka literatura rozkwitała od VII w. do II w. n. e. W ciągu wieków cały czas zmianie ulegała jej tematyka i forma. Do najważniejszych greckich twórców zalicza się: Homera - autora eposów: "Iliady" i "Odysei", Herodota, który był greckim historykiem, Platona (filozof), Sofoklesa - twórcę dramatycznego, Safonę - autorkę erotyków i bajkopisarza Sport:W Grecji odbywały się tzw. Igrzyska Olimpijskie. Pierwsze igrzyska zostały zorganizowane w 776 roku p. n. e. ku czci Zeusa. Uroczystości te odbywały się co cztery lata, a na czas trwania turniejów ogłaszano pokój. Trwały przez pięć dni. Pierwszego dnia uroczyście przysięgano uczciwą walkę i sędziowanie. Zawody chłopców przypadały na drugi dzień. W dwa kolejne dni mężczyźni konkurowali w pięcioboju, na który składały się następujące konkurencje: bieg krótki, rzut dyskiem i oszczepem, skok w dal, zapasy, wyścigi rydwanów. W piątym dniu igrzyska były uroczyście zamykane, wręczano nagrody (wieniec laurowy z gaju oliwnego Zeusa) i wpisywano imiona na specjalną listę ze zwycięzcami. W 1896 roku powróciła tradycja Igrzysk Religia:W Grecji wierzono w wielu bogów (politeizm), których antropomorfizowano, czyli przypisywano im ludzkie właściwości. Wierzono także w dziwne siły ingerujące w ludzkie życie, a nazywane STAROŻYTNY RZYM1. Początki starożytnego Rzymu:a). Naturalne warunki Geograficzne położenie Rzymu i rzymskie Naturalne warunki to miasto położone w południowej części Europy, niedaleko Morza Śródziemnego, na Półwyspie Apenińskim. Podobnie jak tereny Grecji, rzymskie obszary także były górzyste, ale nie tak bardzo, by uniemożliwiać stworzenie potężnego państwa. Plemiona, które początkowo zamieszkiwały tereny Rzymu są nieznanego pochodzenia. Wiadomo jedynie, że zamieszkiwały one północne Włochy. Ludy te znały alfabet, ustrojem w ich państwie była federacja państw - ? data ta w tradycji przyjęta jest jako czas legendarnych narodzin Rzymie panował ustrój monarchiczny, który trwał od pierwszego władcy Romulusa po Takwiniusza Pysznego. W 509 r. p. n. e. upada monarchia i rozpoczyna się okres rzymskiej republiki, która z kolei trwa aż do śmierci Cezara w 49 r. p. n. e. i po 44 r. p. n. powoli dążył do podbicia całej Italii (na Półwyspie Apenińskim). Przyczynami podbojów było poszukiwanie złóż surowców mineralnych, nowych terenów uprawnych, zwiększenie dostępu do morza, wzbogacenie się przez zdobywanie łupów, ambitni dowódcy rzymscy pragnący zdobyć ziemię i sławę. Opanowane tereny ulegały nowej organizacji: powstawały obszary, gdzie ludność oba przyjmowała język i kulturę Rzymu, nieliczni otrzymywali rzymskie obywatelstwo. W istotnych punktach strategicznych powstawały kolonie, które mimo że miały własny samorząd, to jednak podlegały ściśle Podboje rzymskie:a). Początki podbojów w świecie Wojny Początki podbojów w świecie śródziemnomorskim - kalendarium:IV i III w. p. n. e. - Rzym podbił Etrusków i w. p. n. e. - zwycięska bitwa z królem Epiru i opanowanie Italii r. - Fenicjanie zakładają Kartaginę, która stanowi centrum handlowe w basenie Morza - 275r. - wojny między Rzymem a Tarentem. Z tym wydarzeniem wiąże się związek frazeologiczny: "pyrrusowe zwycięstwo" - zwycięstwo okupione wielkimi Wojny punickie (z Kartaginą)264 - 241 r. - pierwsza z trzech wojna z Kartaginą, w niej zwycięża Rzym, który zajmuje Sycylię, Sardynię i Korsykę. Dzięki temu, że Kartagina zostaje zmuszona do znacznego ograniczenia floty, Rzym zyskuje przewagę na - Rzym odnosi kolejne zwycięstwo nad Kartaginą w bitwie w Myle. Rzym rozbudowuje flotę, zaś wojska kartagińskie wycofują się z - 202 r. - druga wojna punicka, Hannibal dowodzi wojskami kartagińskimi, z Hiszpanii przez Alpy wkracza do północnej części r. - druzgocąca klęska rzymskich wojsk w bitwie pod Kannami, mimo że były one dwukrotnie liczniejsze niż armia z Hannibalem ciągnie się przez pięć kolejnych lat, jednak Kartagińczycy nie wytrzymują naporu siły Rzymu. Pomoc z Kartaginy z dowódcą Hazdrubalem na czele zostaje rozbite w Hiszpanii. W efekcie Hannibal i jego wojska powracają na terytoria kartagińskie na Półwyspie r. - w walce pod Zamą zwyciężają wojska rzymskie, Publiusz Korneliusz Scypio pokonuje ostatecznie Kartagińczyków i dochodzi do podpisania traktatu pokojowego, w wyniku którego Kartagina musi wycofać swoje siły ze wszystkich kolonii w Europie, może jedynie zachować tereny afrykańskie. Miasto to oddać winno Rzymowi większość floty (pozostawiono Kartaginie jedynie 10 okrętów). Ponadto Kartagina nie może wszcząć żadnej wojny bez zgody - 146r. - trzecia i ostatnia wojna punicka. Namida atakuj Kartaginę, która oczekuje na zezwolenie na działania wojenne od Rzymu, ten zwleka z pozwoleniem, Kartagińczycy zaczynają się bronić. Rzymianie najeżdżają na Kartaginę, zdobywają miasto i je niszczą. Obywateli wzięto do niewoli i sprzedano, tereny zostały przeklęta i uczyniono z nich afrykańską rzymską Republika rzymska:509 r. - z tą datą wiąże się początek ustroju republikańskiego w Rzymie. Zgromadzenie Ludowe posiadało w Rzymie najwyższą władzę i ustalało prawo, podejmowało decyzje dotyczące wojny i pokoju, mało na uwadze politykę zagraniczną, sprawy majątkowe i podatkowe, dokonywało wyboru wyższych i niższych rangą urzędników, którzy mieli wyłącznie prawo inicjatywy ustawodawczej. Głosowano raz w roku drogą aklamacji (krzyk). Obywatele na zgromadzeniu stali, a jedyną osobą mającą głos, był konsul. Debatę rozpoczynano o świcie, a kończono z nadejściem zmroku. Do najważniejszych urzędników należeli konsulowie. Oni to dowodzili armią, mogli zwoływać Zgromadzenie Ludowe i Senat. W czasie wojny mianowano ich dyktatorami. Konsulem mogła być jedynie osoba, która ukończyła 43 rok życia. Wyróżniano dwie grupy społeczeństwa rzymskiego: patrycjuszy - bogatą arystokrację, która zajmowała najwyższe urzędy oraz plebejuszy - resztę społeczeństwa, bardzo zróżnicowanego majątkowo. Przed nastaniem republiki między tymi dwiema grupami społecznymi toczyły się liczne spory o sprawowanie urzędów. Wyróżniało się także tzw. pretorów, czyli urzędników sądowych, którzy mogli zastępować konsula w czasie jego nieobecności. Wybierani raz na pięć lat cenzorzy m. in. tworzyli listy senatorów, powołanych do wojska i obywateli, których wypisywali kolejno według wysokości posiadanego majątku, nakreślali koszty budowy, przeliczali w razie wojny koszty rozbudowy i udoskonalania wojsk, dbali także o zachowywanie dobrych obyczajów (mogli karać). Ich decyzje były nieodwołalne. Zbieraniem podatków i danin zajmowali się kwestorzy. Dwóch edylów dbało o bezpieczeństwo, dostarczanie zbóż oraz organizacją Igrzysk Olimpijskich. Tych najuboższych bronili trybuni ludowi. Mieli oni prawo veta, a także musieli być dyspozycyjni przez 24 godziny na dobę. Posiadali immunitet. Niższym urzędnikom powierzono opiekę nad sądownictwem i więzieniami. Senatorowie byli nimi dożywotnio. Senatorem mógł być człowiek bogaty, który wywodził się ze znaczącego w Rzymie rodu. Byli to doświadczeni ludzie, którzy kontrolowali pracę urzędników i przygotowywali projekty ustaw, które z kolei miały być rozpatrywane na Zgromadzeniu Ludowym. W rękach senatorów spoczywała także polityka zagraniczna i finanse państwa. Senat mógł odrzucić uchwały Zgromadzenie Ludowego, zajmował się także powoływaniem dowódców i senatorów. Senatorowie nie dostawali pensji urzędniczych tzw. Upadek rzymskiej republiki:a). Przyczyny kryzysu republiki Rządy Gajusza Juliusza Powstanie Przyczyny kryzysu republiki rzymskiej:Obszar republiki rzymskiej powiększał się coraz bardziej, wielu obywateli nie mogło stawić się na Zgromadzeniu Ludowym. Szerzyła się korupcja wśród urzędników, pojawiały się ambitne jednostki r. - Powstaje triumwirat (tzw. porozumienie trzech), który zawiązują: Gajusz Juliusz Cezar, Gnejusz Pompejusz i Krassus. Od tej daty wszelkie decyzje dotyczące państwa musiały mieć zatwierdzenie tych trzech wybitnych Rządy Gajusza Juliusza Cezara:Następstwem tego porozumienia był fakt, iż w 59 roku p. n. e. pierwszym konsulem został mianowany Gajusz Juliusz Cezar, który doprowadził do rozdania części majątków chłopom, spisywania i ogłaszania publicznego obrad senatu i Zgromadzenia Ludowego, do ulepszenia i przyspieszenia dostawy zaopatrzenia dla wojsk, do ograniczenia nieuczciwości w prowincjach. W roku 58 p. n. e. Rzym podporządkowuje sobie Galię, Germanię i Brytanię. W czasie nieobecności Cezara w Rzymie ginie Krassus, a Pompejusz zatwierdza prawo, które głosi, że tylko obecni w Rzymie mogą ubiegać się od stanowisko konsula, dlatego Cezar powraca do Rzymu. Do otwartego konfliktu między dwoma politykami: Cezarem i Pompejuszem doszło od 48 roku p. n. e., od kiedy to rozegrała się cztery lata trwająca wojna. Zwycięża Cezar, który zostaje dyktatorem. Sławne powiedzenie "veni, vidi, vici" - 'przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem' - takie słowa wysłał do senatu po wygranej nad Pompejuszem według obowiązującego III 44 r. p. n. e. - data zabójstwa Cezara w wyniku spisku senatorów (Kasjusza i Brutusa), tzw. Idy Powstanie pryncypatu:43 r. p. n. e. - Drugi Triumwirat, który zawiązali: Marek Aureliusz, Marek Lepidius, Oktawian. Zarządzili oni schwytanie i ukaranie zabójców Cezara. Podzielili się władzą: Marek Aureliusz panował nad Galią, rządy w Hiszpanii sprawował Marek Lepidius, Oktawianowi przypadła Afryka. Później Oktawian roztoczył swe rządy także na Hiszpanię. W wojnie domowej główne spory toczyły się między Oktawianem a r. p. n. e. - bitwa pod Akcjum, w której porażkę ponosi Antoniusz, w tej walce zginęli także zabójcy Cezara. Od tej chwili kończy się w Rzymie - rozpoczyna się okres pryncypatu, czyli na nowo przejście do cesarstwa. Usunięto Zgromadzenie Ludowe. Decyzje podejmował władca i on komunikował je Senatowi. Aparat urzędniczy uzależniony został od "princepsa". Oktawian był głównym wodzem i władcą (początek kultu cesarza). o 20:14 Kultura minojska i mykeńska:Sztuka i życie w Grecji:Kultura a literatura w Grecji:Słynni rzeźbiarze greccy:Demokracja ateńska: Język w starożytnej Grecji:Początki Rzymu:Cztery wieki ludzkości w Rzymie:Kult cezarów w Rzymie:Sztuka w Rzymie: Kultura minojska i mykeńska: Kulturę grecką poprzedzała kultura minojska, która rozwijała się na Krecie od początku II tysiąclecia Jej największym zabytkiem jest pałac królewski w Knossos. Zgodnie z legendą jego budowniczym był Dedal, który zbudował labirynt na prośbę króla Minosa. Kultura przestała się rozwijać w skutek najazdu Achajów, około 1400r. Achajowie byli potomkami plemion greckich i około XVI w. stworzyli kulturę mykeńską, którą cechowała prostota i surowość. Kultura ta upadła około XII w. w skutek najazdu Dorów. Przez następne stulecia kultura stopniowo upadało, stąd okres ten nazywamy Wiekami Ciemnymi. Sztuka i życie w Grecji: Starożytna sztuka grecka wyróżniała się konsekwencją w rozwoju. Zwykle mówiąc o niej wyróżniamy dwa style: kultura jońska – bardzo bogata, swobodna, indywidualna, lekka i majestatyczna, kultura dorycka – mniej swobodna, ciężka, rygorystyczna konstrukcja, powaga, dostojność i surowość. Sztuka grecka opierała się na harmonii piękna, spokoju i słońca. Podobnie wyobrażamy sobie życie starożytnych Greków: pogodne i nietrudne, bez upału, wygodne dzięki niewolnikom i kobietom. Cierpienia miłosne uznawano za wstydliwą dolegliwość. Grekom nie groziła śmierć i starość, gdyż umierali młodo, a po śmierci czekali na nich bogowie. Bardziej nudzili się niż cierpieli – tak opisuje życie sprawiedliwego Ateńczyka Andrzej Banach. Ten obraz wyczytamy z dzieł Homera i Sofoklesa, nie jest on jednak pełny, gdyż obok Ateńczyków toczyło się również pełne kłótni i wojen życie. Uważano, że zadaniem artysty nie jest tworzenie czegoś nowego, lecz odtwarzanie i naśladowanie rzeczywistości – mimezis. Tworząc wzorowano się zatem na przyrodzie, a wśród niej najpiękniejszy był człowiek. Kultura a literatura w Grecji: Kultura i literatura kojarzy się nam nieodparcie z Atenami. Dzieję się tak dlatego, że w Atenach zrealizował się w V i IV w. tzw. złoty wiek ludzkości. Właśnie tam i wtedy nastąpił rozkwit filozofii, niezwykłą harmonię osiągnęły rzeźba i architektura, powstały najważniejsze dokonania dramatu i teatru, zrealizował się nieosiągalny później ideał ustroju społecznego – demokracja ateńska. Jedną z najdoskonalszych budowli z tamtych czasów jest Akropol. Wenus z MiloŹródło: (stan na: Słynni rzeźbiarze greccy: Fidiasz – Atena Partenos, Atena Promachos, Zeus Olimpijski Myron – Dyskobol, Atena, Marsjasz Skopas – Bachantka Praksyteles – Hermes z Dionizosem, Afrodyta z Knidos Lizyp – Apoxymenos, Odpoczywający Herakles działa anonimowe – Wenus z Milo, Nike z Samotraki płaskorzeźby Ołtarza Pergamońskiego Grecja nie miała jednak nigdy jednolitego organizmu państwowego przez istnienie licznych państw-miast (polis). Dorobek literatury greckiej obejmuje poetów z całej Hellady, od wybrzeży Azji Mniejszej do południowej Itaki. Demokracja ateńska: Opierała się na rządach ludowych. Pełne prawa obywatelskie mieli wszyscy wolno urodzeni obywatele płci męskiej, musieli być także pełnoletni. Z nich składało się zgromadzenie ludowe, które podejmowało uchwały realizowane potem przez wybieranych drogą losową urzędników. Grecy musieli się jednoczyć z przyczyn militarnych, aby skuteczniej się bronić. Państwo dbało nie tylko o gospodarczą i polityczną pomyślność obywateli, ale także o rozwój kultury. W złotym wieku kultury ateńskiej, czyli w czasach Peryklesa uboższym obywatelom wypłacano specjalny zasiłek na udział w spektaklach teatralnych, wynagradzając im w ten sposób czas, który mogliby przeznaczyć na pracę. Język w starożytnej Grecji: Greka należała do rodziny języków indoeuropejskich i dzieli się ją na wiele grup dialektycznych. Do najważniejszych z nich należą dialekty: Dorycki – Sparta, Korynt, Rodos Eolski – Beocja, wyspa Lesbos, Eolida Joński – małoazjatycka Jonia Attycki – Ateny Początki Rzymu: Zgodnie z legendą Rzym założyło dwóch braci: Romulus i Remus. Byli synami boga wojny Mars, których zazdrosny wuj wrzucił do rzeki Tybru. Dzieci uratowali od śmierci pasterze, a wykarmiła je wilczyca, która do dnia dzisiejszego pozostaje symbolem Rzymu. Rzym został założony prawdopodobnie w VIII w. Dzieje tego państwa dzieli się na trzy epoki: okres królewski, do V okres republiki, do 31 okres cesarstwa do V Rzym podbił Grecję w IV w. ale kultura grecka podbiła Rzymian. Około roku 200 Rzymianie władali już całą Italią, a w I w. całym światem śródziemnomorskim. Imperium Rzymskie łączyło ze sobą trzy różne kontynenty i osiągnęło szczyt swojej wielkości. Najsłynniejszym wodzem rzymskim był Juliusz Cezar (101 – 44 Cztery wieki ludzkości w Rzymie: Rzymianie już w czasach starożytnych dokonali podziału swojej twórczości na różne etapy. W poniższej tabeli znajduje się ich zestawienie: Owidiusz – Baśń o czterech wiekach ludzkości – Mitologia Hezjod – Prace i dnie Warron Lukrecjusz wiek złoty – panuje wieczna wiosna, rzekami płynie mleko i wino wiek srebrny – gorszy od złotego wiek miedziany – surowszy i ludzie byli gotowi do wojny wiek żelazny – czas zbrodni, zdrady i przemocy wiek złoty – panowanie Kronosa wiek srebrny – 100 letnie dzieciństwo i krótki wiek dojrzały wiek brązowy – lud był gwałtowny i kochał wojnę wiek żelazny – ludzie są kłótliwi i zazdrośni wiek złoty = patriarchalny, pod władzą Saturna wiek srebrny = zmysłowy, pod władzą Zeusa wiek spiżowy = wojenny, pod władzą Posejdona wiek heroiczny, pod władzą Aresa wiek żelazny, pod władzą Plutona wiek od początków ludzkości do potopu wiek mityczny od potopu do olimpiady wiek historyczny, od olimpiady do dziś wiek kamienia wiek brązu wiek żelaza Kult cezarów w Rzymie: W Rzymie oddawano cześć boską panującemu władcy. Gdy zmarł cezar, w drodze uchwały senatu stawał się bóstwem. Kult cezarów objawiał się stawianiem władcom pomników jeszcze za ich życia, śmierć miały poprzedzać znaki na niebie, a w czasie składania na stosie na niebie pojawiała się kometa. Sztuka w Rzymie: Partenon w AtenachŹródło: Partenon [online]. Wikipedia : wolna encyklopedia, 2010-12-14 21:57Z [dostęp: 2010-12-16 22:24Z]. Dostępny w Internecie: Rzymianie kopiowali wprost oraz czerpali różne wzory ze sztuki greckiej. Istniały jednak pewne elementy typowe dla sztuki Rzymu, np. kolumny i łuki triumfalne, sklepienia i kopuły oraz podziemne krypty. Najważniejszą częścią miasta było forum, gdzie znajdowały się najważniejsze budowle. Budowano wspaniałe amfiteatry, najbardziej znane do dziś pozostaje Koloseum. Inne znane budowle to Panteon i Forum Romanum. Najsłynniejszą rzeźbą jest posąg cesarza Marka Aureliusza. Rzeźby były realistyczne i przedstawiały szczegółowo anatomię człowieka. Malowano na tynku, marmurze i deskach. Kolorową mozaiką ozdabiano ściany domów i podłogi. Rzymianie budowali: łaźnie – termy Karakali i Domicjana cyrki – Circus Maximus łuk triumfalny – Tytusa czy Trajana kolumny – Trajana, Marak Aureliusza świątynie – Westy, Fortuny Wirilis, Partenon. Kategoria: Starożytność Data publikacji: Cykuta, żyły podcięte w wannie i jadowite żmije. Jaki był stosunek starożytnych Greków i Rzymian do samobójstwa? Traktowano je jako tchórzostwo, a może wręcz przeciwnie – akt odwagi? Tradycja chrześcijańska stawiała na całkowity zakaz popełniania czynu suicydalnego. Już synod w Arles w 452 roku ogłosił pierwszy zakaz samobójstwa, następne wprowadzały kolejne restrykcje. Podczas synodu w Orleanie w 533 roku Kościół uznał samobójstwo za najgorszą zbrodnię, za którą groził zakaz pochówku osoby dopuszczającej się takiego czynu. Intensyfikacja obostrzeń trwała nadal. Chrześcijaństwo zmieniło mentalność ludzi w kwestii podejścia do odebrania sobie życia. A jak to wyglądało w starożytnej Grecji i Rzymie? Grecy Temat ten pojawiał się wśród społeczności greckiej od dawna. Już Pitagoras uważał, że życiem człowieka sterują bogowie i jakakolwiek ingerencja w ich decyzje to błąd. Inni znani nam greccy filozofowie – jak Platon czy Sokrates – także skłaniali się do potępienia czynu odebrania sobie życia. Ciekawe jednak, że ostatni z nich właśnie samobójstwem zakończył swój żywot, a przejmujący opis jego śmierci znaleźć możemy np. w „Fedonie” Platona. Dlaczego podjął tak dramatyczną decyzję? Choć uważał, że samobójstwo jest złe i może pociągnąć za sobą gniew bogów, to jednak ważniejsza była cnota i zachowanie honoru. Gdy nie można było dojść do wewnętrznej harmonii albo naraziliśmy się na brak szacunku innych ludzi – samobójstwo było wręcz wymagane. David Śmierć Sokratesa Podobnie uważał Platon. Skoro życie ludzkie traci sens np. podczas ciężkiej choroby, to uzasadnione wydaje się zakończenie go. Arystoteles z kolei był nieprzejednany w swym negatywnym spojrzeniu na kwestię samobójstwa. Sądził, że jest to zachowanie tchórzliwe i psujące gospodarcze prawa państwa co do obywatela. Stoicy szybko wykorzystali ideał umierania z klasą. Wzorem stała się samobójcza śmierć Sokratesa – wyglądająca jak idealnie wyreżyserowany spektakl, pełen symboliki, mistyki, piękna oraz majestatyczności. Zobacz również:Wyuzdana uwodzicielka, psychopatka czy wytwór wyobraźni? Co tak naprawdę wiemy o życiu Kleopatry?Krwiożercze piękności – w poszukiwaniu starożytnego przodka DrakuliPanowanie Justyniana I Wielkiego. Złoty wiek Bizancjum? Rzymianie Samobójstwo w Cesarstwie Rzymskim było zjawiskiem dość powszechnym. Według Rzymian odebranie sobie życia miało uratować od splamienia honoru, a także pomóc w uniknięciu nadchodzącej porażki. Umotywowanie samobójstwa było ważne, gdyż targnięcie się na swoje życie tylko z pobudek prywatnych było uważane za karygodne. Mniej więcej od I w. przez kolejne dwa wieki skala samobójstw w starożytnym Rzymie osiągnęła apogeum. Samobójstwa popełniali znani filozofowie, cesarze, politycy, nawet członkowie ich rodzin. Po klęsce pod Bedriacum cesarz Marek Salwiusz Oton (32 – 69 przebił się nożem, tak samo jak większość jego żołnierzy (przegrana bitwa, szczególnie ważna, popychała do odebrania sobie życia i była swoistym zakończeniem kariery wojskowej). Identycznie zrobił Katon Młodszy Utyceński (95 – 46 po bitwie pod Tapsus, Marek Antoniusz (83 – 30 po bitwie morskiej pod Akcjum albo Marek Juniusz Brutus (85/78 – 42 po przegranej bitwie pod Filippi. Samobójstwo popełniła także żona Brutusa – Porcja. Inne kobiety targające się na swe życie to np. Kleopatra (69 – 30 albo słynna legendarna postać – Lukrecja (żona Lucjusza Tarkwiniusza Kollatyna), która kończy swe życie, ponieważ została zgwałcona. To ona inspirowała malarzy takich jak: Tycjan, Rembrandt czy Botticelli i występowała jako wzór wierności. Samobójstwo Katona Formą honorowego zakończenia życia, były też tak zwane samobójstwa wymuszone. Na rozkaz Nerona (37 – 68 swe życie zakończył Petroniusz (27 – 66 a także Lucjusz Anneusz Seneka (4 – 65 Ciekawe, że Neron zakończył swe życie wbijając sobie sztylet w gardło. Samobójstwa były rozpowszechnione głównie wśród osób wysoko urodzonych. Interesujące, że osoba chcąca targnąć się na swoje życie mogła otrzymać truciznę od przedstawicieli prawa. Inaczej jednak było w sytuacji niewolników. Gdy osoba niewolna chciała popełnić samobójstwo uważane było to za stratę finansową, a właściciel mógł zwrócić niewolnika (żywego po nieudanej próbie samobójczej, bądź martwego) poprzedniemu właścicielowi, gdy nie minęło więcej niż pół roku. Z kolei samobójstwo popełnione przez żołnierza było uznawane jak dezercja. Sposoby Sposobów zakończenia życia było wiele, choć najbardziej popularnymi wydają się być: wypicie trucizny (tzw. cykuta – szalej jadowity i szczwół plamisty), podcięcie żył (zazwyczaj wraz z kąpielą w ciepłej wodzie, która pobudzała krążenie), bądź przebicie się sztyletem/mieczem. Wspomniana żona Brutusa – Porcja miała połknąć rozżarzone węgle, a Kleopatra dać się ukąsić jadowitemu wężowi. Domínguez Sánchez Samobójstwo Seneki Choć nie istniały spisane zasady odbierania sobie życia, to i tak w większości wydarzenie było wręcz reżyserowane. Taka osoba informowała najbliższych o swym zamierzeniu, a nawet organizowała huczną ucztę w której brała udział. Podczas zabawy i picia wina uczestnicy biesiady dyskutowali nad kwestią życia z przyszłym samobójcą. Starożytność przedstawiała całkowitą pospolitość życia ludzkiego, czyniąc ze śmierci element dnia codziennego. Masowe morderstwa w Cesarstwie Rzymskim ku uciesze publiki były normą, z kolei teatralne samobójstwa były ich przeciwnością – czymś dostojnym, objętym rytuałem i nacechowanym pięknym zakończeniem życia. Bibliografia: Alvarez Al., Bóg Bestia. Studium samobójstwa, przekł. Sommer Ł., Warszawa 2007. Kempys J, Samobójstwo u starożytnych Rzymian na podstawie pism moralnych Lucjusza Anneusza Seneki, Kraków 1997. Mała encyklopedia kultury antycznej, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1983. Marx J., Idea samobójstwa w filozofii od antyku do współczesności, Warszawa 2003. Samobójstwo. Antologia tekstów filozoficznych, oprac. Sahaj T., Toruń 2008. Suchanek – Michalska M., Fenomen samobójstwa. Długa historia krótko opisana, Mikołów 2011. Śledzianowski J, Samobójstwo w dziejach i cywilizacji śmierci, Kielce 2017 Zobacz również Starożytność Top 5 wpływowych kobiet starożytnego Egiptu strong>Jeśli myśleliście, że to Kleopatra była najbardziej upartą i wpływową kobietą starożytnego Egiptu, to jesteście w błędzie! Choć jest ona najbardziej znaną, to ziemia egipska... 10 października 2019 | Autorzy: Anna Jankowiak Rozwiązaniem tej krzyżówki jest 7 długie litery i zaczyna się od litery P Poniżej znajdziesz poprawną odpowiedź na krzyżówkę w starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie, jeśli potrzebujesz dodatkowej pomocy w zakończeniu krzyżówki, kontynuuj nawigację i wypróbuj naszą funkcję wyszukiwania. Czwartek, 27 Sierpnia 2020 PANTEON Wyszukaj krzyżówkę znasz odpowiedź? podobne krzyżówki Panteon Hasło Opisy do hasła Arystokracja Awangarda Beau monde Budowla monumentalna, w której znajdują się groby wybitnych ludzi lub ich pomniki inne krzyżówka W starożytnej grecji i starożytnym rzymie: świątynia poświęcona wszystkim bogom Centralne ogrzewanie w starożytnej grecji i rzymie, Centralne ogrzewanie w starożytnej grecji i rzymie, Centralne ogrzewanie w starożytnej grecji i rzymie, W starożytnej grecji i rzymie świątynia poświęcona wszystkim bogom Wróżenie z lotu ptaków w starożytnym rzymie Rodzaj fontanny, wodotrysku w starożytnym rzymie Architektoniczna obudowa zakończenia wodociągu w starożytnym rzymie Członek kolegium sędziowskiego w starożytnym rzymie W starożytnym rzymie: ustawa W starożytnym rzymie funkcjonariusze adm. W starożytnym rzymie: zdobycze wojenne, łupy Przydomek rodu patrycjuszy w starożytnym rzymie Urzędnik w starożytnym rzymie ... ... honorum - przebieg kariery w starożytnym rzymie W starożytnym rzymie, woźnica podczas igrzysk W starożytnym rzymie święto połączone z igrzyskami W starożytnym rzymie: dowódca wojskowy Urzędnik w starożytnym rzymie sprawujący nadzór nad porządkiem W starożytnym rzymie wóz dwukołowy, zaprzężony w dwa konie trendująca krzyżówki F16 w botanice między rzędem a typem Dowcip, kawał Ł7 żałobna czerń E3 echo z mitologii Azjatyckie zwierzę podobne do osła Zawody sportowe złożone z trzech konkurencji Fragment pieczonego kurczaka, który dobrze leży w ręku 7l świątynia z daszkami nad daszkami B7 wygłupy amanta kolombiny I4 zysk – zawsze w cenie 20j część pnia z krajanem 18a słabiutki brydżowy kolor A16 producenci” chorób z ciosem 5a tam kruszenie kopii 5a chorobliwie pali się do palenia

starożytna grecja i rzym